Ўта чарчаганингда кўзингга ҳеч нарса кўринмай қоларкан. Айниқса, менга ўхшаб кўп пул ишлаш илинжида, кечаю кундуз ишласанг. Шу даражада ҳориб келаманки, баъзида болаларимнинг овози қулоғимга карнайнинг бемаҳал янграган навосидек, хотинимники ноғораникидек ёқимсиз эшитилади. Қулоғимни қоматга келтиради.

 

Яна мени ёмон ота ва эр деб ўйламанг. Агар шундай бўлса, эрталаб соат саккиздан кечки саккизгача дўконда сотувчи, кечки ўн иккидан эрталабки олтигача салқин ичимликлар ишлаб чиқарувчи цехда оддий ишчи бўлиб ишлармидим?! Албатта, бу меҳнатларим оиламнинг ёриғини ёпиш учун-да!

 

Хотиним бошқалардан кам кийинмасин, болаларим ўртоқлари орасида мунғаймасин, дея ширин уйқудан кечиб ишлайман. Ёмон томони, уйга келган пайтим кўзимга фақат ёстиқ кўринади. Бошқа нима ҳам бўлсин? Кечки саккизда дўкондан чиқиб, уйга келиб, овқатлангунимча соат миллари югургилаб тўққизга бориб олади. Бунақа пайтда шунақа тез юрадики...

 

Тўққиздан ўн бир яримгача ёта солиб ухлаб оламан. Сўнг ярим тунда иккинчи ишхонамга йўл оламан. Очиғи, салқин ичимликлар ишлаб чиқарувчи цехдаги юмушим у қадар мушкул эмас. Елим идишларни тўлдириш учун ичимлик тушадиган жўмракка тутиб турсам бўлгани. Қанча идиш тўлдирганимга қараб, маош тўлашади. Кўп эмас, кам эмас бир ойда бу ишим учун тўрт юз минг сўмлар атрофида маош оламан. Сотувчилигим учун эса саккиз юз минг сўм. Мана шу икки жойдан топган даромадим рўзғор аталмиш ғорга амаллаб етади. Ҳалиям хотиним пишиқ. Шу пулдан ҳам орттиришга, йиғишга ҳаракат қилади. Чунки яшаётган уйимиз бир хонали.

 

• Ҳеч бўлмаганда икки хоналига алмаштирсак, зўр бўларди, — дейди баъзида жамғарганларини санай туриб.


 

 

Бирор жойда ишламаса, уйга бир сўм олиб келмаса ҳам менинг меҳнатимни қадрлаётганидан, ўзимни авайлаётганидан хурсанд бўламан.

 

Шукрки, ишдан келишим билан дастурхон ёзиб, овқатимни олдимга қўяди. Кейин жойимни солиб, болаларни жим қилади:

 

• Бўлди, жим ўтиринглар, даданг ухлаб олсин, “смен”га кетади.


 

 

Бири олти, бири тўрт, кейингиси икки ёш бўлган кичкинтойларимни жим қилиш осон эмас. Баъзида энди кўзим ширин уйқуга илинган пайти рафиқамнинг шанғиллагани эшитилади:

 

• Мен нима дедим сенга? Жим ўтирсанг, ўласанми? Даданг ухлаяпти, мол!


• Болалардан ҳам кўра сенинг овозинг ошиб тушди, — тўнғиллаб қўяман.


 

 

Уйқу аралаш гапирганим учун эшитмайди ҳам. Койишда давом этаётган одам қаёқдан ҳам эшитсин!

 

Эрталаб ҳам шу аҳвол. Келаман, овқатланаман ва ухлайман. Кам дам олганим сабаб, аёлим ғинг этмай уй юмушларининг барчасини ўзи қилади. Уйнинг ҳамма икир-чикири унинг бўйнида. Бозорлик қилишдан, жўмрак тузатишгача.

 

Ҳаётимиз узун йўлдаги араванинг ғилдираги каби бир маромда айланаверади. Шу турмушга кўникиб ҳам қолдик. Токи уйга кутилмаган меҳмонлар келгунча...

 

Шу десангиз, бир куни ўлгудек ҳориб келдим. Дўконга мол келгани учун тушликкача уларни ташишга ҳам анча вақт ва куч сарфлагандик. Уйга силлам қуриб келдим. Киришим билан эшитилаётган шовқиндан ўзимни йўқотдим. Болаларнинг ғала-ғовури подъездга ҳам эшитилиб турганди-я!

 

• Дугонам келган, дадаси... — эшикни оча туриб шипшиди хотиним.


• Яхши бўлибди-да! — дедим парво қилмай.


 

 

Аммо уйга киргач, очиғи аёлни танимадим. Оқ-сариқ, тўладан келган, икки юзи қип-қизил, гавдали бу меҳмон хотиним билан ёнма-ён турса асло дугонасига ўхшамасди.

 

• Ҳилола дугонам. Танидингизми? — деди хотиним анқайиб қолганимни билиб.


• Йў-ў-ўқ, — дедим ростига кўчиб.


• Вой, ана танимадилар, — оғзини лўппи кафти билан ёпиб кулди меҳмон.


• Унақа деманг, хафа бўлади. Энг яқин дугонам. Ҳилол-чи? — эслатишга уринди аёлим. — Тўйимизда “свидитилим” бўлган. Сизнинг ўртоғингиз билан бирга, тўрталамиз суратга тушгандик. Ҳалиги ўртоғингиз тўйимиздан кейин ҳам Ҳилолни сўраб қўймаганди. Сиз “Давай, иккаласининг бошини қўшамиз. Кейин юрамиз, борди-келди қили-и-иб”, дегандингиз.


• Ҳа, сиз ўша Ҳилоламисиз? — дедим эслагандек бўлиб. Чунки у қиз билан бунинг орасидаги фарқ мени чалғитаётганди.


• Ҳа, турмушга чиқдик, иккита болани туғдик. Катта хотин бўлиб кетдик-да!


 

 

“Жуда каа-а-атта хотин бўлибсиз-да”, дедим ичида ва ювингани кириб кетдим. Чиққач, овқатимни ея солиб, ухлаш учун жой қидирдим. Одатда бунақа пайтда болаларим “балкон”да бўлар, ўйнаб-ўйнаб бўлгач, газ плитаси кўчирилгани ҳисобига болалар хонасига айланган, аслида ошхона бўлган маконларига кириб ухлаб қолишарди. Мен эса ягона хонамиз бўлган “зал”га кириб, хотиним ҳозирлаб қўйган жойга чўзилардиму ширин уйқуга кетардим. Бугун меҳмон борлиги сабаб, овқатни “балкон”да эмас, “зал”да едим. Ётиб ухлай десам, жой ҳозирланмаган. Оғзимни каппа-каппа очарканман, хотинимга маъноли қараб қўйдим. У дугонасининг ёнгинасида ўтириб олиб, аллақайси сийқаси чиқиб кетган сериални ўзгача иштиёқ билан томоша қиляпти. Худди янги фильм кўраётгандек бир-бири билан муҳокама ҳам қилиб қўяди.

 

• Бугун иш кўп бўлди. Роса чарчадик, — дедим томоқ қириб оларканман.


• Дугонам бир келиб қолибди, пича ўтиринг. Ёзилиб кетай деб келган. Эри одам эмас экан. Урмоқчи бўлибди, уни. Осон эмас унга ҳам. Кейин болаларнинг хонасига кириб ухлаб турарсиз... — деди аёлим телевизордан кўз узмай.


 

 

Иккаласининг телевизор томоша қилишига бироз термулиб ўтиришга мажбур бўлдим. Сўнг тағин минғирладим:

 

• Сизлар сериал кўраверинглар, мен чиқдим у хонага.


 

 

Болалар хонасида кичкинтойимиз ухлаб ётган экан. Унинг ёнига чўзилдим. Қани ухлай олсам. “Балкон”дан тўрт боланинг бақир-чақири, “зал”дан сериалнинг овози келиб, тўғри миямга урилаётганга ўхшарди. Зўрға кўзим илинди, деганимда болалардан бири хоначага югуриб кириб, ҳаммасини барбод қиларди. Хуллас, ўша куни дам ололмадим. Кўзимга ёстиқ кўриниб, зўрға кечки ишимга кетдим. Бунақада ишлаб бўлармиди? Бир неча марта идишни тўғри тута олмай, сувни тўкиб юборган пайтларим бўлди. Қандай ишлаганимни билмайман Хуллас, тонгда уйга келсам, хотиним “балкон”га жой қилиб қўйган экан.

 

Ишга кетишда чой ичарман, дея ўзимни ўринга ташладим-у, ярим соатда қўзғалишга мажбур бўлдим. Чунки аёлим газ плитаси ёнида тиқир-тиқирини бошлади. Кейин дугонаси ҳам чиқди. Ундан кейин болалар. Бунақада ухлаб бўларканми?

 

Тўғриси, кундузи дўконда оғзим очилишдан, кўзларим юмилишдан чарчамади. Савдода адашиб ҳам кетдим.

 

“Бора солиб, овқат ҳам емай ухлайман. Ҳеч нарса қизиқтирмайди мени. Аввалоси, дугонаси кетгандир, ҳам...”

 

Ширин хаёллари билан подъездимизга қадам қўйдим-у, кайфиятим тушди. Ҳамон ўша шовқин, ўша тўполон кўчагача эшитилиб турарди. Ўзимни зўрлаб, жилмайишга ҳаракат қилиб уйга кирдим. Хотиним дарҳол овқатни олиб келди. Лекин ухлашим яна кечикди. Эртасига эса овқатим ҳам кеч келса денг. Дугонасидан алланималарни ўрганаётган хотиним ундан кейинги кун эшикни ҳам кечикиб очди. Яхши нарсаларни ўрганаётган бўлса ҳам майли. Тирноқ ўстириш, сочни сарғайтириш, қошни бир йил кетмайдиган қилиб бўяш, лабни чуччайтириш...

 

Хуллас, оддийгина, меҳнаткаш, мулоҳазали хотиним бир ҳафта ичида ойнага қарашдан, пардоздан бўшамайдиган танноз хотинлар қаторидан жой олишига оз қолди. Тағин нима дейди денг.

 

• Дадаси, кўпроқ пул топмасангиз бўлмайди. Бу сафар ҳар ойдагидек пул жамғариб қола олмадим. Болалар катта бўляптими?


 

 

“Бир ҳафтада болалар катта бўлиб, кўп овқат еб қолармиди, овсар? Беш жондан саккиз жонга айланган бўлсак, яна сен гўзаллик салонига пулни совуриб келаётган бўлсанг!” — дея шунақаям бақиргим келди.

 

Афсус, хотинимнинг дугонасига тегиб кетмасин деб, ичимга ютдим. Кўнгли нозикмиш. Эри хафа қилавериб, инжиқ қилиб қўйганмиш. Ҳеч бўлмаганда бизникида яйраб яшаб турсин эмиш...

 

Шунақа гаплар келдики...

 

Охири бўлмади. Пайтини пойлаб аёлимга шивирладим:

 

• Дугонанг кетмайдими? Бир хона уйда сиқилиб кетдик-ку!


• Жи-и-им эшитиб қолади. Аразлаб келган. Эри урмоқчи бўлибди...


• Нима? Бизникига аразлаб келадими? Отасиникига борсин...


• Отаси ўлдиради-да! Номус қилади. Қайнонаси ҳам тинмай ўғлининг ёнини олармиш. Ҳилолани танбалликда, эпсизликда, бефаросатсизликда айблармиш...


• Тўппа-тўғри диагноз қўяркан, лекин қайнонаси... — деганимни билмай қолдим.


• Жи-и-им! “Эрим излаб қон бўлсин, тавбасига таянсин”, дея атай бизникига келган. Фақат онаси билади, бу ердалигини...


• Эри мазза қилиб ўтиргандир, бир ўзи... Хоҳласа ухлайди, хоҳласа овқат ейди. Ёнига борсам бўларкан... — хўрсиниб олдим.


• Сабр қилинг! Бир умр қолмайди-ку, шу ерда. Бошига ташвиш тушганда!


• Мен-чи? — тишланиб дедим.


 

 

Бу гаплар хотинимга таъсир  ҳам қилмади. Дугонажонимиз эса кетай ҳам демасди. Бора-бора тоқатим тугаб, “уф” тортадиган, кейин болаларга бақирадиган ҳам бўлдим. Қани, таъсир қилса... Қизариб ҳам қўймаса денг.

 

Хотинимни сиқувга олдим. Йўқ, уям дугонаси каби безга айланган. Менинг чарчаётганим, кам дам олаётганим хаёлига ҳам келмайди. Аламдан ваннахонадига нарсаларни тарақ-туруқ қилиб ҳам, хотинимни койиб ҳам кўрдим. Фойдаси йўқ...

 

Очиғи, уйга боргим келмай қолди. Лекин қаёққа ҳам борардим?

 

• Озиб кетдинг, болам... — деди бир куни цехда қоровул бўлиб ишлайдиган бобо. — Ишинг оғирми?


• Э-э-э, сўраманг... — дедим дардимни тинглайдиган одам топилганидан хурсанд бўлиб.


• Шуниям ўйлаб юрибсанми? — деди бобо кулиб. Бунинг йўли осон. Хотинингнинг ёнида ўша дугонасини мақта! Қарабсанки, унинг ўзи дугонасини даф қилади...


 

 

 Умримда бегона аёлларга мулозамат қилмаганим учун бу иш қўлимдан келишига ишонмадим. Лекин уйга боргач, кўзимга ҳеч нарса кўринмади. Аста хотинимга дедим:

 

• Дугонангга “дом” ёқди. Чиройи очилиб, озиб ҳам қолдими-ей! Ишқилиб, келганидан анча гўзаллашди... Ё аввал эътибор қилмаган эканманми?


 

 

Мендан ҳеч бунақа гапни кутмаган хотиним ғалати қараш қилди. Лекин ҳеч нарса ўзгармади. Менам бўш келмадим. Дастурхон устида Ҳилоланинг ўзига дедим:

 

• Божа сизни кўрса, қайтадан севиб қолади. Очилиб кетяпсиз. Ҳар кўрганда танимай қоляпман. Аввал ҳам гўзал эдингиз, энди янаям...


 

 

Хотинимнинг гезариб қолганини билдим. Дам олгани чиқишим билан орқамдан эргашди:

 

• Ҳа-а-а, икки кундан буён дугонам кўзингизга чиройли кўриниб қолдими?


• Чиройлини чиройли дейди-да! — парво қилмадим.


 

 

Ишонасизми, кечки пайт қулоқларимга ишонмадим. Подъездимизги етганда тўхтаб қулоқ тутдим, уйимизга. Тинч. Эшикни тақиллатишим билан аёлим гул-гул яшнаб кутиб олди:

 

• Яхши келдингизми, дадаси? Овқат тайёр! Сизам чарчаб кетдингиз. Овқатлангандан ётиб ухланг. Ўзи бўладими, кечаю кундуз ишлашнинг. Ҳилола ҳам жа бефаросат чиқди. Амаллаб думини тугдим. Тавба, боришга бошқа жой қуриганми, унга? Аразлагунча, эрингнинг кўнглига қара! Ўтинг, дадаси...


 

 

Кулгим қистаганиданми, хурсандлигимданми лаб-лунжимни йиғиштира олмай қолдим...

 

КАМИНА