| |
| Статистика |
Онлайн всего: 1 Гостей: 1 Пользователей: 0 |
|
| Каталог статей |
СЕРИАЛ КЎРИБ УЛҒАЯЁТГАН АВЛОД
МИЛЛИЙ ТАРБИЯ ҲАМ БЕШИКДАН
СЕРИАЛ КЎРИБ УЛҒАЯЁТГАН АВЛОД
Эътибор бераётган бўлсангиз, кейинги пайтларда биз — катталар билан
баб-баравар турли ёшдаги болалар ҳам қатор телеканаллар орқали намойиш
этилаётган давомли сериалларни "берилиб" томоша қилишяпти. Табиийки,
бундай кети узилмас "текин томоша"ларнинг ўзига хос ижобий ва салбий
томонлари ҳам борлигини унутмаган ҳолда, уларнинг ёшлар руҳияти, онгига
таъсири хусусида мулоҳазалар билдириш мумкин. Чунки болалар
фильмлардаги воқеа, жараёнларни қандай кўрсатилаётган бўлса,
шундайлигича қабул қилишади. Таҳлил этиб ўтиришмайди. Улар учун
моҳиятни англашдан кўра, қаҳрамонларга тақлид қилиш муҳимроқ. Ва бу,
минг афсуски, кўп ҳолларда аянчли оқибатларга сабаб бўлиб қоляпти.
Кўча-кўйда ўйинчоқ қилич, калтак кўтариб, бир-бирлари билан
савалашаётган болаларни кўрганда, беихтиёр "Жумонг", "Денгиз ҳукмдори",
"Шерюрак" каби сериаллар сюжетининг асосини ур-сур, жангу жадаллар
эгаллагани эсимизга тушади. Эҳтимол, ўша Жумонг, Де Жо Йонг, Жанг Бого
кабилар корейс халқи учун миллий қаҳрамондир, аммо бизнинг
қозоғистонлик ўзбек томошабинларига ўрнак бўларли жиҳатлари деярли кўп
эмас. Ёки нотўғрими? Айримлар эътироз билдириб, бу сериалларнинг фақат
қироллик учун олиб борилган жанг лавҳаларидан иборат эмаслигини,
донишмандона гаплар, олижаноб ҳаракатлар бисёрлигини уқтиришлари ҳам
мумкин. Бироқ, барибир, Корея ҳудудида бундан бир неча аср муқаддам
қайсидир қадимий давлатни тиклаш учун олиб борилган жанглар, улар
қанчалик олижаноб мақсадга қаратилган бўлмасин, юз-юз эллик қисмдан
иборат сериал сифатида бизнинг ҳам кўришимиз, унга қанча қимматбаҳо
вақтимизни ажратишимизга лойиқми? — деган ҳақли савол туғилади.
Эътибор билан томоша қилган бўлсангиз, "Жумонг"да ҳам, "Шерюрак"да ҳам
миллий қаҳрамон деб улуғланган образлар... никоҳсиз туғилган. Жумонгни
эсланг. Унинг отаси Хае Мо Су онасига уйланмаган. Де Жо Йонгнинг ўғли
Гёум ҳам худди шундай. Бундан Кореянинг миллий қаҳрамони дея эътироф
этилган бу шахслар фақат ишқ-муҳаббат деб, оиладек ижтимоий институтга
бефарқ қараган, деган хулоса чиқаришимиз керакми? Ёки ўша Гогирйо,
Жосеон каби қадимги давлатларда никоҳни муқаддас деб билишмаганми?
Албатта, ёш томошабинлар бу каби деталларга эътибор беришмайди, англаб
ҳам етишмайди. Уларни фақат уруш тасвирлари қизиқтиради. Учиб (ҳатто
беш-олти метр тепага сакраб!) уришадиган жангчилар болаларга
эртаклардаги қаҳрамонлардек кўринса, не ажаб? Айниқса, от минишда
моҳир, савдо-сотиқ ишларида ҳам, жанг майдонларида ҳам бирдек
эпчилликни қўлдан бермайдиган қизларга ҳавас қилишади. Тўғри, бизда
тарихий мавзудаги фильмлар камдир. Лекин аждодларимиз ичида
қанчадан-қанча моҳир ва мард аёллар (Тўмарис, Қурбонжон додхоҳ кабилар)
бўлганини қайси ота-она ўз фарзандига ҳикоя қилиб бераяпти?
Фильмлардаги турли ошиқ-маъшуқларнинг дил изҳорлари, ҳаракатларини
такрорловчиларга ота-она ўша сериалдаги воқеаларнинг асл моҳиятини
англатишга уриняптими?
Вақти йўқлигидан, тирикчиликдан
ортмаётганини пеш қилиб, нуқул нолийдиган ота-оналар орамизда кўп
учрайди. Афсуски, ана шундайларнинг аксарияти сериал кўришга вақтини
ҳеч қизғанмайди, лекин фарзанди билан миллатимиз қаҳрамонлари ҳақида
сўзлашишга ҳафсала қилолмайди, турли хил баҳоналарни тўқишдан нарига
ўтмайди. Улар сериални ортиқча ташвишсиз, бошоғриқсиз, хотиржамроқ
кўриб олиш учун болаларини имкони борича кўчага ҳайдайди ёки
ёшроқларини ёнларига ўтқизиб олишади. Онасининг меҳри, эътиборига
муштоқ боланинг диққати ҳам экранга қаратилади. Натижада, у
ота-онасининг меҳрли сўзларини ёки панд-насиҳатларини эмас, телевизор
экранидаги турли сериал қаҳрамонларининг маза-бемаза гапларини тинглаб,
қулоғига қуйиб, ҳаракатларини хаёлига муҳрлаб олади. Она боласининг
индамай жим ўтирганидан, ўзи эса севимли сериалини бемалол
кўраётганидан хурсанд бўлади. Кўчаларда ўзини Жумонгу Де Жо Йонгларга
қиёслайдиган, ўйинчоқ қилични ўйнатиб, ўзини ҳақиқий ботирдек ҳис
этадиган болаларнинг кўпайиб бораётганини яна қандай изоҳлаш мумкин?
Таассуфки, кичкинтойларнинг бу ўйинлари ҳар доим ҳам беозор якун
топмайди. Ўйинчоқ қилич ўрнига ростакамига пичоқ ўйнатишни хоҳлаб
қолган бебошлар ҳақидаги воқеалар ҳам қулоққа чалиниб қоляпти. Бу ҳам
майли, Шимкентдаги мактабларда ўқийдиган болалар илм даргоҳига ўқотар
қурол олиб борганию, у билан мактабдошини отиб ўлдирганига нима
дейсиз?Ахир бу ҳол бир неча бор такрорланди.Президентимиз Н.Назарбаев
ҳам миллий тарбиянинг ўрни беқиёслигини таъкидлаган эди.Ёшу-қарини
ватанпарвар бўлишга чорлаб, уч йил муқаддам "Қозоғистонликларни
ватанпарварлик руҳида тарбиялаш" ҳақидаги қонунга қўл қўйди.
Телевизор
кўришга одатланиб қолган болалар ота-онасининг кўзини шамғалат қилиб
ёки бемалол ўз ёшига мос бўлмаган сериалларни кўраётгани, улардан аксар
ҳолларда номаъқул ҳаракатларни ўрганаётгани биз — катталарни бироз
бўлса-да мулоҳаза юритишга, фарзандига, унинг вақтини қандай
ўтказаётганига эътиборлироқ бўлишга ундаши лозим.
—Кино ва
телевидение соҳаси қанчалик тараққий этгани сари нафақат катталарнинг
балки болаларнинг ҳам кинога бўлган қизиқиши кескин суратларда ошиб
кетмоқда, дейди алишернавоийлик имом Жанобул Манасов.— Чет эл кинолари
эса уруш-жанжалларга, қотилликлар-у, беҳаё саҳналари билан бойитилган.
Ҳар бир ота она куну-тун фарзандига кўз қулоқ бўлишга ҳаракат қилади,
аммо буни доимо ҳам амалга ошириб бўлмайди. Ҳар бир оилада шубҳасиз ота
ишлайди. Дейлик она ҳам ишлайди. Она ишда бўлганида фарзанд мактабдан
келиб биринчи қиладиган иши нима? Ҳа, тўғри топдингиз, телевизор
кўради. Телевизорда эса ҳар хил бўлмағур филмлар номойиш этилади. Бола
шу филмларни кўриб ҳали беҳаё манзараларга тайёр бўлмаган ҳолда ўша
манзараларнинг гувоҳи бўлади. бу уларнинг миясини заҳарлайди. Шундай
фильмларни кўрган жуда кўпчилик болалар фильмдаги манзараларга тақлид
қилиб кўрмоқчи бўлади. бу уларни гуноҳга етаклайди. Суҳбатимизнинг шу
ерида гуноҳ ҳақида сўз очдим. Фарзандларимиз мумкин қадар солиҳ ҳаёт
кечириши биз оналарнинг қўлида. Агар биз ёшлигиданоқ уларни тўғри
тарбияласак, Шарқона одобга ўргатсак,жамиятимизнинг гуноҳга бўлган
муносабатини билдиришга ҳаракат қилсак, шундагина мақсадимизга
эришамиз. Муқаддас Каломларнинг бирида шундай ёзилган. Фарзандингни
ёшлигидан тарбияла шунда у қариганида ҳам бу йўлдан оғишмайди, деб
ёзилган. Демак биз фарзандларимизни ёшликларидан қандай йўлда тарбия
қилсак, улар қариганида ҳам худди шу йўлда ҳаёт кечиришади.
Фарзандларга катта одамларга қарагандай қараш керак, аммо улардан катта
одамларнинг ишларини ва муносабатини кутмаслик керак. Фарзандингиз ёш
бўлса ҳам уни шахс сифатида кўриб ҳурмат қилишни ўрганинг, шунда у ҳам
бошқаларни ҳурмат қилишни ўрганади. Фарзандлар энг аввало одоб-ахлоқни
уйда, ота-онасидан ўрганади. Ҳақиқатда фарзандини яхши тарбия қилишни
хоҳлайдиган ота-она ўнг биринчи ўзининг ҳатти-ҳаракатлари ва бошқаларга
бўлган муносабатини назорат қилиши лозим. Биз катталар уйда ўз
болаларимизга энг яхши ўрнак бўлишимиз лозим бўлади. Шунинг учун
болаларни тарбиялаш жараёнида биз ўзимизни ҳам тарбиялаб борамиз. Иложи
борича ўзимиздаги камчиликларни йўқотишга ҳаракат қиламиз. Чунки
келажагимиз бўлган болаларимиз биздан кўра, одобли ва яхши одамлар
бўлишини хоҳлаймиз. Шунинг учун азиз оналар фарзандингизни келажакда
яхши ҳамма хавас қиладиган киши бўлишини хоҳласангиз, тарбиялашни
биринчи навбатда ўзингиздан бошланг. Бу сизнинг қўлингиздан келади. Ҳеч
қачон тушкунликка тушманг.
Б.ДЎСМАТОВА.
Барчиной ғурури
Гўзал
дугонам… Қаранг, чеҳрангиз ой билан ҳусн талашаётир. Нигоҳларингизда
порлаган меҳр юракларга чўғ солгудай муродбахш. Сарвдек қадду
бастингиз, нафосату назокатингиз бутун борлиқ нафосатини ўзида мужассам
этган. Кўнглингиз покизаликдан, беғуборликдан биллурдек товланади.
Бу
чиройли таърифларни барча тенгдош-дугона қизларга айтгим келади, аммо
баъзи бир саволлар борки мени мудом қийнайди ва ўйлашга мажбур этади.
Баъзан, истироҳат боғларида табиатнинг гўзал манзараларидан баҳра
олишга борарканман, дафъатан нигоҳим ўз қадр-қиммати, ғурури-шаънини
оёқости қилаётган қизларга тушиб, ўксиб кетаман. Эркакшода, сўкиниб,
кишини юзинг-кўзинг демай юмма талайдиган қизларни кўриб, қалбим
музлайди...
Шунда барча туркий халқларнинг муштарак достони
"Алпомиш", ундаги Барчинойни эслайман. Бу достоннинг ўзбек, қорақалпоқ,
қозоқ, олтой халқлари вариантларида ҳам "Ойбарчин — ўзбакнинг асл қизи"
деб айтилади.
Шу ўринда достондаги ўзбек қизи ғурури улуғланган
жойига эътибор беринг: "Қўнғирот элинда, чилвир чўлинда ўзига хуштор
бўлиб келган тўқсон алпни ва шулар қаторида Алпомишни ҳам яна бир синаш
учун Ойбарчин тўрт шарт қўйди. Шартни Алпомиш олдидан келган Қоражон
эшитди. Ойбарчин отнинг жиловини ушлаб, кўнглини хушлаб, Қоражонни
меҳмон қила бошлаб, остига либос ташлаб, зиёратга бир қўй сўйди.
Гўштини осиб шўрвасига ҳам тўйди. Гўштини пишириб, корсонга солиб,
Қоражоннинг олдига олиб келиб қўйди. Тўхлининг гўштини чайнаб, суягини
пуркаб юбориб, Қоражон ҳам кеккайиб ўтираберди. Қоражон айтди:
— Қани, Барчин, Алпомиш бўлса келди, алпларнинг муҳлати бўлса битиб қолди, сен нима жавоб айтасан?
Барчин
айтди: — Алпомиш келса келибди-да. Алпомиш келди, деб мен Алпомишнинг
этагидан ушлаб кетаберайми? Бу алплар ҳам умид билан олти ой муҳлат
берган. Ҳар ким майдонда от солади, отини ўздирган одам мени олади. Ҳар
кимнинг кўнгли ўзидан қолади..."
Эътибор берганмисиз, Барчинойнинг
"Алпларга шартим бор..." дея бонг уришида ҳам ҳикмат бор. Шу ўринда яна
бир савол туғилади: нима учун Барчин Алпомишга чопар юборади-ю, Алпомиш
келганидан сўнг "Алпомиш келса келибди-да, Алпомиш келди, деб мен унинг
этагидан ушлаб кетаберайинми," дея ўз ғурурини намоён этади?
Барчамизга
аёнки, Шоҳимардон пири Ҳакимбекка Ойбарчинни "бешиккертти" қилиб
қўйганди. Шу сабаб ҳам Барчин аташтирганидан ўтиб, бир иш қилишни ўзига
номус санайди, Алпомишга чопар жўнатади. Севгани, олти ой кутгани
Алпомиши келганда эса дилдан севинса-да, ғурури сабаб, "Алпомиш келса
келибди-да" дея нозик ибо билан жавоб беради. Аммо яна бошқа бир
ҳолатга ҳам эътибор қилинг-а: Алпомиш Қалмоқда чоҳда бўлганида Ултонтоз
Барчинга уйланмоқ ҳаракатига тушади. Қизиқ, тўқсон алпнинг бири
Кўкаманни кўтариб, чалқармон қилиб ерга йиқитган Барчин нега энди
Ултонтозни ҳам ер тишлатмади экан? Бу саволнинг жавоби эса оддий: чунки
у энди эрли аёл. Энди уни фақат жуфти ҳалоли ҳимоя қилиши лозим...
Бундай
ибратли мисолларни яна кўплаб келтириш мумкин. Шундай экан, Ойбарчин
дугоналар! Ишқ-севги деб қадрин йўқотган, кейин эса шу аламдан ўзини
эркакшода тутаётган, момоларимиз юзини ерга қаратаётган қизларга қарата
айтинг: ғурурингизни асранг, ғурурингизни... Чунки у номуснинг аввали
ҳам, охири ҳамдир!
|
| Категория: Мақолалар, янгиликлар | Добавил: жанубий (23.01.2013)
|
| Просмотров: 967
| Рейтинг: 0.0/0 |
Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи. [ Регистрация | Вход ] |
|
|
|
|
|
